Foto’s door Thijs ter Hart

Op donderdag 3 juli vond in Den Haag de vierde, en best bezochte editie, van de Dag van de Ontwerpkracht plaats, met als thema ‘Verbonden en Verweven’, waarmee Platform Ontwerp NL benadrukt dat de huidige ruimtelijke vraagstukken gelaagd en verknoopt zijn. Ontwerp- en verbeeldingskracht zijn nodig om alle opgaven te verbinden – over schaalniveaus heen, interdisciplinair en met oog voor sociale en maatschappelijke samenhang. Meer dan vijfhonderd ruimtelijk ontwerpers, onderzoekers en beleidsmakers, ontwikkelaars, bestuurders, studenten en adviseurs verdiepten zich in achttien masterclasses over ruimtelijke vraagstukken.

Thijs van Spaandonk refereerde aan een werkbezoek met ruimtelijk ontwerpers aan Baltimore, waar stedelijke ontwikkeling gemeenschapsgericht gebeurt: "Community knows best. Als bewoners en gemeenschappen [...] het vertrouwen en de juiste vragen gesteld krijgen leidt dat vrijwel altijd tot waardevolle ontwikkelingen. Ontwikkelingen waar culturele, economische, sociaal-maatschappelijke en ecologische waarden samenkomen en elkaar versterken. Het is niet ingewikkeld om het vertrouwen op te bouwen en gemeenschappen en bewoners in staat te stellen hun behoeftes, dromen en ambities te delen. Zorg dat je aanspreekbaar bent en wees niet bang verantwoording af te leggen over de dingen die je doet. [...] Participatie is niet iets dat bewoners moeten doen, participatie is dat wat de plannenmakers moeten doen, participeren in een gemeenschap, skin in the game."

Van Dooren noemde de Vitruviuslezing na honderd dagen Rijksadviseurschap niet de plek voor een complete agenda: "Maar wat zou kunnen volgen uit de verhalen van Thijs en mij is bijvoorbeeld onderzoek naar een nieuw economisch model voor post-growth in de regio, met nieuwe samenwerkingen tussen overheid en bewoners en ondernemers. Of onderzoek hoe het energiesysteem van de toekomst echt een gezamenlijk bouwwerk kan zijn. Maar wat vooral in ons gezamenlijk vocabulaire terugkeert: het woord grond. In meerdere betekenissen: bezit, ruimte, waarde, bodem, worteling, basis. Voor mij volgt daaruit dat kwesties van landbouw, water en natuur hoog op mijn agenda staan, in het bijzonder drinkwater. Met hele specifieke kwesties rond grond - het inzetten van publieke grond voor maatschappelijke doelen, bodem als meerstemmig, vitaal systeem. Maar actie is ook een werkwoord. Kunnen wij, naast advies en strategie, ook buiten handelen? Ik word graag uitgenodigd voor een gesprek hoe we het anders gaan doen."

Ontwerpkracht op bestuurlijke tafels

Jutta Hinterleitner verwees op de Dag van de Ontwerpkracht naar twee nieuwe initiatieven van PONL: "We brengen de ontwerpkracht op bestuurlijke tafels - via interviews met bestuurders, ambtelijk opdrachtgevers en ontwerpers leren we hoe we beter de brug beter slaan tussen deze twee disciplines." In die interviews sprak PONL over valkuilen in de samenwerking en over voorbeelden van ontwerpend onderzoek die demonstreren hoe samenwerking tot meerwaarde leidt. Het platform gaat deze kennis delen en zo inzetbaar maken voor partijen in de Nederlandse ruimtelijke ordening.

PONL startte daarnaast recentelijk met het naslagwerk 'Ontwerpen aan onze toekomst - Leren van het veld (2015 – 2025)'. Deze inventarisatie en analyse van tien jaar ontwerpend onderzoek brengt in beeld hoe ontwerpkracht in de praktijk echt gebruikt kan worden. Volgens PONL kunnen de verschillende grote opgaven waar Nederland voor staat – de transitie naar duurzame energie, de woningbouwopgave, de mobiliteitsopgave maar ook de groeiende sociale ongelijkheid – niet los van elkaar worden gezien. Met ontwerpend onderzoek kunnen kansen en mogelijkheden van integrale planvorming worden verkend.

PONL Bokaal

De jaarlijkse PONL Bokaal werd op 3 juli uitgereikt aan Rienke Groot, secretaris van het College van Rijksadviseurs. Groot is sinds 2008 betrokken bij het CRa en al ruim tien jaar secretaris. In deze rol houdt zij zich bezig met de positie van het CRa in het krachtenveld van de departementen, uitvoerende diensten en ontwerpwereld. Rienke Groot is daarnaast onder meer bestuurslid van de Eo Wijersstichting en betrokken bij de Young Innovators.

BNSP-voorzitter Eric van der Kooij overhandigde Rienke Groot de PONL Bokaal: "Dit is niet een prijs voor het beste plan of ontwerp, maar voor iemand die onze professie in de kracht zet, mensen in onze vakdisciplines in stelling brengt en ontwerpkracht ondersteunt. Deze keer gaat de prijs niet naar iemand die voor op het podium staat, maar meer achter de schermen werkt en alle radertjes in beweging houdt als het gaat om politiek en ontwerp. Rienke is van de inhoud en is er voor de vakgemeenschap; zonder haar was het College van Rijksadviseurs misschien wel opgeheven."

Rienke Groot was vereerd met de prijs en motiveerde haar werkzaamheden als secretaris voor het College als 'werk voor het publieke belang': "Voor degenen die het minder goed hebben, voor degenen die geen stem hebben. Dat is belangrijk geworden in deze tijd van polarisatie. Zorg dat het goede gebeurt en zorg samen met ontwerpers dat dat goede goed gebeurt."

Terugblik Dag van de Ontwerpkracht 2025

Interview met Anouk Distelbrink (bestuurslid BSNP) in publicatie ‘Stedenbouw in de Praktijk, 19 visies op verdichting en wellbeing.’